Çok Pahalı Bir Yatırım Alanı Olarak Kütüphaneler ve Kütüphanecilerin Sorumluluğu

Kütüphane kurmak ve işletmek oldukça maliyetli bir iştir. Kütüphanecilik çok pahalı bir yatırım alanıdır. Yeni binaların inşa edilmesi, mevcut binaların iyileştirilmesi, kütüphane iç mekanlarının donatılması, elektrik, su, doğalgaz, internet vb altyapı ihtiyaçlarının kesintisiz sağlanması, bilgi teknolojileri ile ilgili donanımların sağlanması, bilgi kaynaklarının satın alınması, işleri yürütecek personelin istihdam edilmesi gibi yurt çapındaki hizmetlerin sürekliliğini sağlamak için tahsis edilen ödenekler sıradan insanlar için baş döndürücü miktarlardadır. Bu yüzden halka ücretsiz hizmet veren kütüphaneler kamu tarafından finanse edilirler. Dolayısıyla tüm bu maliyetin karşısında hem toplumda hem de toplum adına karar veren makamlarda bir beklenti oluşur.

Mesleki çabaları kütüphane finansmanı bağlamında değerlendirmek biz kütüphaneciler için bir mesleki sorumluluktur aynı zamanda. Sorumluluğumuzun bilincinde olmalıyız. İşimizi bu gerçeğin farkında olarak yapmalıyız. Beklentileri karşılamak adına nitelikli bilgi hizmetler tasarlayabilmeli ve halka sunabilmeliyiz. Halkın da aynı zamanda kütüphane kurumunun ardındaki bu devasa finansal aktivitelerin bilincinde olmasını sağlamalıyız. Aksi durumda kütüphanelere yapılan yatırım arzu edilen seviyeye asla ulaşamayacağı gibi zamanla azalacaktır. Diğer yandan bu beklentileri karşılamayı hedeflemiş başka mesleklerin, yapıların ya da sektörlerinin gölgesinde kalmak kaçınılmaz olacaktır.

Kütüphanelerde istihdamın gerekçesi kütüphanecileri sosyo-ekonomik olarak desteklemek değil yapılan bu devasa yatırımlar karşısında yukarıda değinilen toplumsal beklentinin karşılanmasıdır. Hobi kütüphaneciliği belki aile arasında yapılabilir ama kamuda kütüphanecilik profesyonel bir zemine dayalı olarak sürdürülmelidir.  

Ulusal Halk Kütüphanesi Stratejisi Webinar Kaydı Videosu

Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Youtube üzerinden canlı olarak gerçekleştirdiği webinar serisine 20 Mayıs 2021 tarihinde konuk olduk. Üyesi olmaktan onur duyduğum Türk Kütüphaneciler Derneği’nin artık gelenekselleşen bu webinar serisinde yer almak beni çok mutlu etti. Bu webinarların arşiv niteliğinde olduğunu ve en az yazılı ürünler kadar geleceğe miras kalacağını düşünüyorum. Türk Kütüphaneciler Derneği’ne ve moderatör Emre Hasan Akbayrak’a teşekkürlerimi sunarım.

Webinar kaydını youtube üzerinden izleyebilirsiniz.

Türkiye’de Ulusal Halk Kütüphanesi Stratejisi

Medeniyetler bilimsel ve toplumsal değerler üretilerek kurulur ve gelişir. Bu gelişme sürecinde kültür birikimli bir biçimde ilerler. Bu noktada halk kütüphaneleri, işlevleri gereği hem bilimsel iletişimde hem de toplumsal gelişimde etkin bir rol üstlenir. Dolayısıyla medeniyet oluşturma ve geliştirme sürecinde halk kütüphaneleri son derece önemli ve etkin bir toplumsal kurumdur. Halk kütüphaneleri, bünyesinde yer alan insanlığın yazılı kültür mirasını, insanlığın hizmetine sunarak toplumun bilgi gereksinimlerini karşılamayı amaçlar. Bu hedef doğrultusunda, halk kütüphanelerinin bilgi toplumunun gereklerini karşılayarak çok daha verimli bilgi hizmetleri sunabilmesi ancak meselenin bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasına ve halk kütüphanelerinin geleceğinin stratejik yöntemlerle planlanmasına bağlıdır. Böylelikle halk kütüphaneleri bilgi toplumuna dönüşüm süreçlerinde kendilerinden beklenen katkıları sağlayabilecek niteliğe kavuşmuş olur. Bu inanç ve yaklaşımla Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı’nda, çok değerli hocam Sayın Prof. Dr. Bülent Yılmaz’ın danışmanlığında yürüttüğümüz “Türkiye’deki Halk Kütüphanesi Sisteminin Değerlendirilmesi ve Bir Ulusal Halk Kütüphanesi Stratejisi Önerisi” başlıklı doktora tezi 2019 yılında tamamlanmıştır. Hiperyayın tarafından yayınlanan bu kitap sözü edilen bu doktora tezine dayanmaktadır.

Öncelikle, yönlendirme, teşvik ve destekleri ile bu kitabın oluşmasında büyük rolü olan, sadece doktora eğitimim sürecinde değil diğer alanlarda da ilgi ve yardımlarını benden esirgemeyen çok kıymetli hocam ve tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Bülent YILMAZ’a şükranlarımı sunarım. Onun öğrencisi olmak sadece onun akademik derslerine katılım sağlamak değildir. Aynı zamanda onun yazarak, söyleyerek ya da bizzat yaparak kültüre yaptığı katkıları takip ederek yaşamı bir başka biçimde sorgulayabilecek noktaya geldiğimizi fark etmektir. İkinci olarak ise bu kitabın çıkış noktası olan doktora tezime gösterdikleri ilgi ve verdikleri katkılardan dolayı Tez İzleme Kurulu’ndaki değerli hocalarım Prof. Dr. Fahrettin ÖZDEMİRCİ ile Doç. Dr. İrem SOYDAL ÖZTÜRK’e bir kez daha teşekkür ederim. Son olarak Hiperyayın ailesine çalışmaya verdikleri katkı ve harcadıkları emek için çok teşekkür ediyorum.

Türkiye’de halk kütüphaneleri konusunda ulusal kapsamda bir stratejinin geliştirilme süreçlerine odaklanan bu kitabın mesleğimize ve halk kütüphanelerinin geleceğine katkı sağlamasını diliyorum.

Karadeniz, Ş. (2021). Türkiye’de ulusal halk kütüphanesi stratejisi. İstanbul: Hiperyayın.

Türkiye’deki Halk Kütüphaneleri İçin Ulusal Strateji ve Eylem Planı Geliştirme Süreci

Bu çalışma, Türkiye’de halk kütüphaneleri için oluşturulacak ulusal bir stratejinin hazırlık
sürecine odaklanmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bilgi toplumuna geçiş sürecinde halk kütüphaneleri hizmetlerini ve yapısal bileşenlerini gözden geçirmek zorunda kalmaktadır. Bu yeni durum halk kütüphaneleri konusunun stratejik bir yaklaşımla ele alınmasını ve Türkiye için bir ulusal halk kütüphanesi stratejisi oluşturulmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu araştırmanın amacı; Türkiye’nin koşullarını dikkate alan, bilgi toplumunun parametrelerine uygun amaç ve hedefler doğrultusunda geliştirilen, uluslararası strateji ve ilkelerden yararlanılarak oluşturulan ve eylem planları ile desteklenen bir ulusal halk kütüphanesi stratejisi geliştirme sürecine ilişkin bir model oluşturabilmektir. Çalışmanın araştırma sorusu da şu şekilde belirlenmiştir: Türkiye’de ulusal halk kütüphanesi stratejisi nasıl bir yaklaşımla hazırlanmalıdır? Bu araştırma sorusuna bağlı olarak, araştırmanın hipotezi, ‘Türkiye’de ulusal bir halk kütüphanesi stratejisi bilgi toplumu parametrelerini, uluslararası yaklaşım ve uygulamaları ve Türkiye’nin koşullarını dikkate alarak hazırlanmalıdır.” biçiminde oluşturulmuştur. Araştırmada betimleme yöntemi kullanılmış olup, veri toplama tekniği olarak yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında Eylül-Aralık 2018 tarihleri arasında, halk kütüphaneleri ile ilişkili, paydaş olarak
tanımlanan 35 uzman, uygulamacı, yönetici ve akademisyen ile görüşülmüştür. Görüşmeciler bir ulusal halk kütüphanesi stratejisinin hazırlık süreciyle ilişkili 13 soruyu yanıtlamışlardır. Yanıtlar sesli olarak kaydedilmiştir. Kayıtlar daha sonrasında deşifre edilerek Microsoft Word ortamına aktarılmıştır. Verileri analiz etmek için kodlama yapılmıştır. Görüşlerde yoğunlaşılan noktalar kodlanarak tablolaştırılmış ve kategoriler temelinde değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Türkiye’de halk kütüphaneleri konusunda ulusal çapta bir stratejiye gereksinim olduğu anlaşılmıştır. Halk kütüphanelerini planlı bir biçimde yönetebilmek, kaynakları verimli kullanmak, kütüphanelerin birbirleriyle eş zamanlı olarak gelişmesini sağlayabilmek, ayrıca hem halkın hem de üst düzey karar alıcılar üzerinde farkındalık yaratmak ve üst yöneticilere süreçler ve hedefler konusunda ipuçları sunmak üzere ulusal halk kütüphanesi stratejisi hazırlanmalıdır. Çalışmanın öneriler bölümünde genel öneriler dışında, Türkiye Ulusal Halk Kütüphanesi Stratejisi Geliştirme ve Uygulama Modeli Önerisi adlı bir öneri sunulmuştur.

Bilgi Dünyası Dergisinde yayınlanan tam metine erişmek için tıklayınız.

Karadeniz, Ş. ve Yılmaz, B. (2020). Türkiye’deki halk kütüphaneleri için ulusal strateji ve eylem planı geliştirme süreci: durum değerlendirmesi ve bir model önerisi. Bilgi Dünyası, 20(2), 299-349.

Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisinin Bilgi ve Belge Yönetimi ile İlişkisi

2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’na ilişkin Cumhurbaşkanlığı Genelgesi yayınlandı.

Ulusal Akıllı Şehirler Strateji Belgesi’nin birkaç noktadan mesleğimizle de ilişkili olduğunu düşünüyorum.

Akıllı şehir kavramı temelde “bilginin” yönetimini gerektiriyor. Strateji belgesinde coğrafi bilgi sistemleri, bilgi teknolojileri ve bilgi güvenliği akıllı şehir yapısının ana unsurlarından olarak gösterilmiş. Kütüphaneler, arşivler ve yerel kent bellekleri akıllı şehir kapsamında yönetişimine ihtiyaç duyulan ögelerden biri olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle pratikte bu kurumların akıllı şehir uygulamalarına, yerel akıllı şehir proje envanterine ve akıllı şehir mevzuatına dahil edilmesi için çaba harcamalıyız.

2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı

Cumhurbaşkanlığı Genelgesi